Door de ogen van Frans Naerebout - Dirk Kolff

De bekende loods en mensenredder Frans Naerebout bracht de laatste tien jaar van zijn leven in Goes door, waar hij werkte als lichtwachter aan het Goese Sas. 

Dirk Kolff is emeritus hoogleraar moderne geschiedenis voor Zuid-Azië (vooral India). Hij studeerde en doceerde aan de Universiteit Leiden. Hij groeide op in Vlissingen, deed het gymnasium in Middelburg.

Vlissingen

Naast zijn 'echte' vakgebied, heeft hij de laatste jaren ook onderzoek naar Zeeland gedaan. Zo heeft hij een manuscript met de levensbeschrijving van een zeeofficier, dat gedeeltelijk in Vlissingen speelt, uitgegeven bij de Linschoten-Vereeniging. Hij vindt het altijd leuk over Vlissingen te lezen, en dan vooral het Vlissingen rond 1795, het begin van de Franse tijd. Een dramatische tijd, vertelt hij. Zo kwam hij Frans Naerebout tegen, en dacht altijd al om daar nog eens iets mee te doen.

Portret van Frans Naerebout door A. Obermann.

Inzoomen

Hij laat Vlissingen zien door de ogen van Frans Naerebout. Hij wil op een laag niveau inzoomen, de samenleving tot leven brengen, de wereld van loodsen, vissers, schepen en de rede van Vlissingen. Zijn boek gaat over het grootste deel van de Bataafs-Franse tijd in Vlissingen, van 1795 totdat in februari 1808 de stad door de Franse keizer Napoleon werd ingelijfd en Frans Naerebout kort daarna naar Goes vertrok. Vlissingen werd overigens nog eerder dan de rest van Nederland ingelijfd. Dat had alles met het belang van de marinehaven te maken. Napoleon zag Vlissingen als dubbelhaven van Antwerpen.

Lichtwachter

In 1808 vertrok Frans Naerebout vanuit Vlissingen naar Goes, om lichtwachter te worden op het eiland Oost-Beveland bij het latere Goese Sas. Een van zijn zonen, Matthijs, had een boot in Kattendijke (een hengst) en Kolff vermoedt dat die hem getipt had over de vacature. Naerebout werd meteen aangenomen. Zijn roem als redder van de Woestduyn in 1779 heeft daar ongetwijfeld bij geholpen, hij was er geknipt voor. De voorganger van Naerebout als lantaarnopsteker op Oost-Beveland was Johannes van Leerdam, die de enige grote hoeve op dat eiland beheerde. Hij had er blijkbaar de tijd niet echt voor, er waren klachten dat het licht onregelmatig brandde.

Veel informatie over de Oost-Bevelandpolder en het kustlicht had Kolff al in Den Haag gevonden (Nationaal Archief). De afspraken met Naerebout waren in 1807 gemaakt, hij zou driehonderd gulden per jaar krijgen. Eerst zou hij lichtwachter worden en daarna sluismeester van de te bouwen sluis. Maar in 1808 was er een grote overstroming, ook bij de Oost-Bevelandpolder brak de dijk. De hele winter heeft het kustlicht toen niet gebrand. Die kwam terug op een andere plaats. Voor Naeerebout zou een huis gebouwd worden. 

Woning van Frans Naerebout met het kustlicht. Ook dit zou door de golven verzwolgen worden. Aquarel G. Braam 1873.

Naerebout bracht een paar winters (1808/09 en 1809/10) door in een speciaal voor hem als lantaarnopsteker gebouwde, kleine keet bij de lantaarn op Oost-Beveland. Later was hij ook beheerder van de directiekeet bij het Sas van Goes, die daar neergezet was voor de bouw van de sluis. Directeur was G.J. van den Bosch. In 1809 begon het echte werk aan de sluis. Kolff ziet voor zich hoe dat er aan toe ging. Met paarden. Met karren.

En hoe Naerebout tegen de avond naar het kustlicht ging en de ladder van de lantaarn opklom om die aan te steken, en 's morgens als het licht was opnieuw, om de lamp te doven. Aanvankelijk woonde Naerebout er alleen. Kollf vermoedt dat zijn vrouw Sara en dochter Dina zich in 1810 bij hem voegden. 

Nu in Goes wil hij graag vinden wanneer die keten precies gebouwd zijn, welke benoemingen er waren. Door de bronvermelding in het boekje De Goese Jaren van Frans Naerebout wist hij al dat er in de notulen van het stadsbestuur het een en ander te vinden zou zijn. In ons Digitaal Museum kunt u dit boekje downloaden. 

Het boek van Dirk Kolff over Frans Naerebout is verschenen in 2022 en won de Zeeuwse Boekenprijs datzelfde jaar.

Dit interview is afgenomen in 2018.