750 jaar 's-Heer Hendrikskinderen - Peter Gruijters

Preek

Hoe is het idee ontstaan? Met de Historische Dag wilde het organiserende comité, waarin verder ook de voorzitter van de dorpsraad, de dominee en nog wat anderen zitting hadden, het verleden terugbrengen. Lezingen van Albert Kort en Max Staudt over de geschiedenis van de kerk stonden ook op het programma. Peter Gruijters had het plan opgevat om dan ofwel een oude preek te houden of een oude rechtszaak na te spelen, maar het organiseren van een rechtszaak zou nogal wat voeten in de aarde hebben. Zo werd het de preek. 

Eén kerk

Op zoek naar een oude preek dus. Een kennis bij het Koninklijk Zeeuws Genootschap voor de Wetenschappen wees hem op een boek met preken van Johannes Brugman (1400-1473). Preken van vóór de reformatie, uit de oude katholieke moederkerk. Ze geven echt een beeld van hoe het was toen er nog maar één kerk was, vertelt hij.

Schutblad van het boek met de preken van Brugman. O.F.M. betekent Ordo Fratrum Minorum (Orde van de Minderbroeders).

Uit dit boek koos hij een preek over de geboorte van Christus. En daar weer uit selecteerde hij een aantal passages.

De preek van Brugman die Peter Gruijters uitkoos.

Niet de gehele preek heeft hij voorgedragen: de preken van Brugman duurden meer dan een uur! Dat we nog steeds de uitdrukking 'praten als Brugman' kennen, spreekt wat dat betreft boekdelen. Maar dat wilde Gruijters de 'beminde gelovigen' niet aandoen. De tijd is nogal veranderd natuurlijk. Nu kijk je op je horloge en ga je naar de kerk, als je al gaat, maar destijds kwam er een hele voorbereiding aan te pas, met veel bidden.

Serieus

Wat hij wél wilde, was dat het serieus zou zijn. Daarom heeft hij het verhaal gedragen en plechtig voorgedragen. Hij is gewend om in het openbaar te praten. Als politicus (KVP, later CDA) heeft Gruijters dikwijls genoeg zalen toegesproken. Maar om vanaf een kansel, vanuit de hoogte, te spreken is nog een ander verhaal. Daarom bereidde hij zich goed voor.

Het begrijpen van de eeuwenoude teksten is al niet makkelijk, maar de uitspraak is nog lastiger. Frank de Klerk van het Gemeentearchief heeft hem hierin wegwijs gemaakt. Een paar keer is Gruijters langsgeweest en samen hebben ze de teksten doorgenomen om de betekenis en de meest voor de hand liggende uitspraak te bepalen. Een generale repetitie heeft hij ook gehouden, in de kerk, met als publiek zijn vrouw en de kerkmeester.

Niet lachen en niet klappen

Serieus of niet. In de preek zitten toch strofes waar je om zou kunnen lachen, zoals in het fragment hieronder.

Fragment uit de preek van Brugman.

Maar lachen mocht niet, dat drukte hij het publiek op het hart in de inleiding voorafgaand aan zijn voordracht. En ook dat na afloop niet geapplaudisseerd mocht worden, want dat hoort niet bij een preek. Verder vertelde hij over het taalgebruik van de katholieke eredienst en over dominee Brugman. Na een muzikale bijdrage van een koor kwam hij op, geheel in stijl met een misdienaar.

Kazuifel

Daarbij droeg hij, ja zeker, een kazuifel. Die had hij te leen van een particuliere verzamelaar, Jacques Geijsen, die een kamer in zijn huis volledig ingericht heeft als kapel, met alle attributen. Naast kazuifels ook tabernakels, monstransen en zo meer. Hij verzamelt niet uit religieuze, maar uit historische overwegingen voorwerpen uit de katholieke eredienst.

Peter Gruijters hield zijn preek voor een ouderwets volle kerk. Hij hoopte al dat er net zo'n goede opkomst zou zijn als bij de openingsavond van het jubileumjaar op 10 februari. Toen stond, naast een praatje van de burgemeester en een bezoekje aan de meubelstoffeerderij van Brouwer, een buitenwandeling met verhalenvertellers op het programma en ondanks het slechte weer was het toch zeer druk. Zijn wens is uitgekomen.

Dit interview is afgenomen in 2017.