Biografie Zegerus Diehl en tien andere Zeeuwen - Gerard Heerebout

Het begint allemaal bij Darwin, vertelt Heerebout. Toen Darwin 68 jaar oud was, kwam er een actie op gang om hem aanhankelijkheidsbetuigingen te sturen. Meerdere landen deden dat, en ook Nederland. In Nederland werd het een prachtig boek met fluweel en zilver, waarin cartes de visite gestoken werden: 217 kaartjes met foto, handtekening en aardige woorden van prominente Nederlanders, waaronder elf Zeeuwen.

Wereldverbeteraars

Interessante mensen allemaal, met boeiende opvattingen en carrières. Vandaar dat Heerebout het plan heeft opgevat om over die elf Zeeuwen een biografietje te schrijven.

Op Zuid-Beveland had je naast Diehl uit Goes nog de arts Jan Persant Snoep uit Wolphaartsdijk. In Middelburg was een grote kring. Jan Cornelis de Man bijvoorbeeld, medicus en voorzitter van het Zeeuwsch Genootschap der Wetenschappen. En de actrice en schrijfster Maria Elize Baart. En ook Carolus Ghijsen, de vader van Rika van het Zeeuws Woordenboek. Wereldverbeteraars waren het. De biologisch-dynamische boerderij Loverendale en Zeehospitium Zonneveld zijn uit die kringen voortgekomen.

Over sommigen van hen was al een biografie of artikel geschreven, zoals over Elize en haar vader K. Baart, over De Man en over Persant Snoep, om er een paar te noemen.

Vrijmetselaars

De elf waren van alle moderne ontwikkelingen op de hoogte. Veel van hen waren vrijmetselaar, misschien wel allemaal, dat heeft Heerebout nog niet uitgezocht. Diehl was het in ieder geval wel. Segerus Diehl was een ernom veelzijdig en actief man. Een echte duizendpoot. Hij was nog maar net benoemd als directeur van de hbs of hij zat al in allerlei commissies. Bijvoorbeeld was hij lid van het Zeeuwsch Genootschap der Wetenschappen. Diehl publiceerde ook. Heerebout is nog op zoek naar de titel 'Verkeerd gespeeld' uit 1882, een roman die Diehl schreef onder het pseudoniem Joh. van Beveland.

Leraar - directeur - leraar

Zegerus Theodorus Diehl (Lichtenvoorde 1849 - Alkmaar 1907) was wis- en natuurkundige, hij promoveerde in 1876. Eerst was hij leraar aan de hbs in Enkhuizen, vervolgens aan die van Goes, van 1876-1882. Van daaruit vertrok hij naar Zierikzee, waar hij ook weer leraar aan een hbs werd, en naar het Instituut voor de Marine te Willemsoord (Den Helder), waar hij eveneens lesgaf. In 1890 kwam hij terug naar de Goese hbs, nu als directeur. In 1899 stapte Diehl op en werd weer leraar, in Leiden.

In de Krantenbank had hij al gevonden dat Diehl met ziekteverlof was. Wat bracht hem ertoe om ontslag te nemen? Daarover hoopte Heerebout in de B&W-notulen helderheid te krijgen.

Notulen van het Verhandelde in de vergaderingen van Burgemeester en Wethouders van Goes gedurende het jaar 1898

Pagina uit de Inventaris van het Archief van de Gemeente Goes, onderdeel Onderwijs. Inventarisnummer 1419: Stukken betreffende de overdracht van de gebouwen van de Hogere Burger School aan het Rijk, 1901. Nummer 1420: Bestek voor de verbouw van de Hogere Burger School, 1901.

Feestje

Er was een intermezzo, voordat hij de eerste keer wegging uit Goes. Nadat hij in Zierikzee gesolliciteerd had, trok hij zijn sollicitatie in, op aandringen van zijn school in Goes. Een leraar in exacte vakken kon destijds, net als nu, overal aan de slag, en zie maar een goede opvolger te vinden. Er werd een feestje voor hem gegeven, maar uiteindelijk vertrok hij toch uit Goes.

Waren het de ontwikkelingen in het Goese onderwijs, waarin hij zich niet kon vinden? In de notulen trof Heerebout een melding aan van een brief van de minister van onderwijs: aan het verzoek van de school om Rijks-hbs te worden, werd geen gehoor gegeven. Kon hij dat niet verkroppen? Een paar jaar later, in 1901, gebeurde dat overigens alsnog wel.

Had Diehl te veel hooi op zijn vork genomen? Heerebout ontdekte dat Diehl werkelijk alles deed, zelfs schoolreisjes organiseren! Hij had ook graag een personeelsdossier ingezien, maar die werden pas vanaf 1960 aangelegd. Misschien was het een combinatie van factoren.

Gelijkenis

Gerard Heerebout, bioloog, is zelf ook leraar en directeur van een school voor voortgezet onderwijs geweest, en daarnaast lid van allerlei clubs en commissies. Hij was raadslid, wethouder, museumdirecteur. Nog een overeenkomst: hij publiceert ook. Het is niet vreemd dat de figuur Segerus Diehl hem zo aanspreekt.... 

Publicatie

Heerebout verwacht ongeveer in mei klaar te zijn met zijn verhaal. Hoe gaat hij de biografieën publiceren? Hij is er nog niet uit. Het is te groot voor zijn 'eigen' tijdschrift, Heerebout is hoofdredacteur van Zeeland, het blad van het Koninklijk Zeeuwsch Genootschap voor Wetenschappen. Een mogelijkheid is om het in stukjes te knippen en te verdelen over de uitgaven van de diverse heemkundige verenigingen. Het Bevelandse deel zou dan bijvoorbeeld gepubliceerd worden in De Spuije, het tijdschrift van Heemkundige Kring De Bevelanden. 

Dit interview is afgenomen in 2018.